Kuźnia psich ratowników

Po 5 latach od rozpoczęcia pilotażu służby psów w 13 Śląskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej swoją działalność rozpoczął Ośrodek Szkolenia Specjalistycznego Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych K-9 w Kuźni Raciborskiej. To tam swoje umiejętności szlifują nawigatorzy, planiści oraz przewodnicy i ich czworonożni kompani. Działalność Ośrodka jest ściśle związana z potrzebami Sił Zbrojnych RP oraz wyzwaniami stawianymi przez współczesne pole walki.

Służba psów i Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych K-9 (GP-R K-9) w Wojskach Obrony Terytorialnej została zapoczątkowana w 2019 roku w formie pilotażu. Program ten został uruchomiony w 13 Śląskiej Brygadzie OT (13ŚBOT). W kwietniu 2020 roku do śląskiej GP-R K-9 został przyjęty pierwszy w Wojsku Polskim certyfikowany pies poszukiwawczo-ratowniczy. W 2021 roku Grupa formalnie weszła w struktury "Śląskiej trzynastki".

Zadaniem Ośrodka Szkolenia Specjalistycznego Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych K-9 w Kuźni Raciborskiej, podległym Dowództwu 13ŚBOT, jest szkolenie zespołów GP-R K-9 ze wszystkich Brygad Wojsk Obrony Terytorialnej. To właśnie tam żołnierze i ich czworonożni kompani będą przechodzić kursy oraz certyfikacje. Celem takiego działania jest zadbanie o to by w całej Polsce poziom wyszkolenia Grup był tak samo wysoki, a żołnierze, których zadaniem niejednokrotnie jest ratowanie ludzkiego życia działali w pełni profesjonalnie.

Do tej pory szkolono i dysponowano psami, których specjalnością było poszukiwanie osób zaginionych na terenach trudno dostępnych i gruzowiskach. W Ośrodku rozpoczęto pionierskie szkolenie z tropienia bojowego. Wymaga ono zupełnie innego przygotowania psa, choćby ze względu na warunki pracy żołnierza–czworonoga, które polegających na skrytym i cichym działaniu.

Służbę psów w WOT tworzono do poszukiwania osób, a nie do walki. Psy przygotowywane są zatem do odnajdywania osób zaginionych w różnego rodzaju terenie, także tym trudno dostępnym. Uczą się również odnajdywać osoby uwięzione w gruzowiskach. Teraz ruszyło szkolenie na czas „W”. Psy i żołnierzy uczy się tropienia sił przeciwnika i poruszania się w terenie kontrolowanym przez nieprzyjaciela.

- kpr. Monika Krasińska-Ligejka, kierownik sekcji szkolenia Ośrodka Szkolenia Specjalistycznego Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych K-9 w Kuźni Raciborskiej.

Kolejne szkolenie z tropienia bojowego w Ośrodku w Kuźni Raciborskiej planowane jest na wiosnę 2025 roku. Do tego czasu umiejętności psów będą stale rozwijane, co w przyszłości pozwoli na tworzenie w WOT grup zwiadowczych z psami i przygotowanie ujednolicony program szkolenia.

por. Tomasz Dzierga
Oficer Prasowy 13 Śląskiej Brygady OT

K-9, czyli psia służba

Termin K9 to określenie odnoszące się do psów bojowych. Nazwa ta pochodzi od angielskiego słowa canine, czyli psowate. W swoim pierwotnym założeniu termin ten odnosił się głównie do psów służbowych pracujących w szeregach amerykańskiej policji. Obecnie obejmuje on psy wykorzystywane do pracy w szeroko pojętych służbach mundurowych na całym świecie.

Ich odwaga, bezgraniczna lojalność w stosunku do swojego przewodnika, szybka umiejętność adaptacji do niekorzystnych warunków działania oraz, co najważniejsze, niepowtarzalne zdolności węchowe są ich ogromnymi atutami. Należy mieć na uwadze, że w nosie psa znajduje się średnio około 220 milionów receptorów zapachu, podczas gdy człowiek ma ich zaledwie około 5 milionów. To właśnie ta ostatnia predyspozycja psów sprawia, że są one wykorzystywane dzisiaj do działań: zwiadowczych, patrolowych, wartowniczych, poszukiwawczo-lokalizacyjnych czy tropiących. Zdolność wykrycia kwasu masłowego, składnika ludzkiego potu, jest u psa od miliona do stu milionów razy lepsza niż zdolność jego wykrycia przez człowieka. Zapach kwasu masłowego jest istotnym elementem portretu zapachowego, który umożliwia podjęcie tropu i poszukiwanie osoby.

Grupy Poszukiwawczo-Ratownicze w Polsce

Psy poszukiwawczo-ratownicze służą w naszym kraju głównie w straży pożarnej. Niezbędnym elementem składowym GP-R jest nawigator, czyli osoba, która w czasie akcji idzie w teren wraz z przewodnikiem i psem. Do jego zadań należy nawigowanie, czytanie mapy, danych z GPS-u, sprawowanie kontroli nad tym, czy cały wyznaczony teren został przeszukany. Bardzo ważnym zadaniem nawigatora jest również zaznaczanie miejsc niemożliwych do przeszukania, aby nie doszło w czasie prowadzonych działań do wypadku.  Oprócz niego w skład grupy wchodzi oczywiście również przewodnik psa. Jego uwaga jest skupiona wyłącznie na nim. To on odpowiada za zdrowie, bezpieczeństwo i zachowanie czworonoga podczas prowadzonych akcji poszukiwawczo-ratowniczych. W skład Grupy wchodzą także planiści – ich zadaniem jest analiza zebranych informacji i zaplanowanie poszukiwań w tym przede wszystkim wyznaczenie terenów do przeszukania, w których istnieje największe prawdopodobieństwo odnalezienia zaginionego. Także w czasie „W” to właśnie planiści są „mózgami” operacji.

Czworonożni żołnierze w WOT

• 2019, czerwiec: 20 żołnierzy zostaje wyszkolonych na kursach nawigatorskich zgodnie z wymaganiami Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego
• 2019, sierpień: Pierwszy egzamin na nawigatorów Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej K-9 WOT
• 2020, kwiecień: Przyjęcie pierwszego certyfikowanego psa poszukiwawczo-ratowniczego w szeregi GP-R K-9 WOT
• 2021, lipiec: Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza K-9 WOT wchodzi w struktury 13 Śląskiej Brygady OT
• 2022, I kwartał: Szkolenie żołnierzy z 1 Podlaskiej i 7 Pomorskiej Brygady OT związane ze wsparciem operacji poszukiwawczo-ratowniczych
• 2023, lipiec: Podpisanie prze Ministra Obrony Narodowej koncepcji utworzenia Ośrodka Szkolenia Specjalistycznego Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych K-9 w Kuźni Raciborskiej
• 2024: Ośrodek w Kuźni Raciborskiej rozpoczyna swoją działalność

dr Marcin Baranowski
Specjalista Dowództwa WOT
[na podstawie: "Psy w służbie WOT - Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza K-9", Przegląd Sił Zbrojnych, nr 4/2024]